İçinde Faiz Olan Alışveriş Nedir?

Faiz şüphesinden kurtarılamayan bir alışveriş şekli şöyle sorulmaktadır.

-Eskiden sıkıldığımız yerlerde çevremizden borç para alabiliyor, acil borçlarımızı ödeme imkanı bulabiliyorduk.
Ancak borç para bulma imkânı artık zorlaştı, hatta yok oldu bile diyebiliriz.
Bu sebeple peşin para elde etmek için veresiye pahalıya mal alıp da peşine aynı yere ucuza satma yoluna gidiyoruz.
Bu türlü alışverişe faiz diyenler olduğu gibi, caiz diyenler de oluyor!
Buna siz nasıl bakıyorsunuz?
Veresiye pahalıya aldığımız malı aynı yere peşine ucuza satarak nakit elde etmek faiz mi, caiz mi?\"

Geçmişte verdiğimiz bir cevapta:

-Bu türlü alışverişe İslam ticaret hukukunun ilgili maddelerinde şaibeli alışveriş şekli olarak bakılıyor, faizi içinde gizleyen hileli alışveriş olarak yorumlanıyor, demiştim.

Nitekim Prof. Dr. Hamdi Döndüren hocaefendi (İslami Ölçülerle Ticaret Rehberi) kitabındaki soru-cevabında, konuyu aynı şekilde şöyle özetliyor:

\"Paraya ihtiyacı olan bir kimse, bu ihtiyacı için bazı kişilere gidip vadeli mal almakta, bu malı aynı kişiye (mal yerinden kalkmadan) peşin satış yaparak nakit ihtiyacını karşılamaktadır.
Sözü edilen bu muamele İslam fıkhında, faizi içinde gizlemeye elverişli bir alışveriş olarak görüldüğü için, fakihlerin çoğunluğunca caiz görülmemiştir!.

Ancak, İmam-ı Ebu Yusuf\'a göre, peşin paraya ihtiyacı olana destek sağladığı için güzel bir çare olarak görülürken, İmam-ı Muhammed, İmam-ı Şafii ve Davud-u Zahiri\'ye göre de, böyle bir satış (kerahetle) geçerli olmaktadır..\" s.(2O9)

Ayrıca kitapta bu türlü alışverişin sonucuna dikkat çekilirken de deniyor ki:

\"Bir kimsenin veresiye olarak pahalı aldığı bir malı, peşin ucuz parayla satması uzun vadede büyük sermaye açığı meydana getirir ve iflasına da yol açabilir. Bu yüzden zaruri durumlar dışında mümin bu gizlenmiş faizcilik yoluna başvurmamalıdır!...\"

Konuya bir başka kaynaktan da bakalım isterseniz.

Akademi Araştırma Heyeti, Hocaefendi\'nin kitaplarından derlediği 40 hadisi, tercüme ve şerhleriyle birlikte nefis bir baskı içinde Işık Yayınları arasında istifademize sunmuşlar. Hacmi itibarıyla küçük ama verdiği sıhhatli bilgi itibarıyla büyük olan bu 40 Hadis\'in ikincisinde konuyla ilgili bir açıklama dikkatimizi çekmiştir.
Yerimizin aldığı kadarını özetlemekte (konunun daha açık anlaşılması için) fayda mülahaza ediyorum:

-\"Bu alışveriş iki şekilde açıklanmıştır:
Birincisi, birinden veresiyeyle mal satın alıp daha sonra aynı adama bu malı daha ucuza ve peşin olarak satmaktır.
Bu alışverişten gaye şudur:
Kişinin paraya ihtiyacı vardır ve doğrudan para alıp fazlasıyla ödemek faiz olacağından, böyle bir yola tevessül etmektedir.
Birinin diyelim ki, (800) liraya ihtiyacı vardır. Bir malı veresiye (bin liraya) satın alıp sonra da aynı malı aynı adama (800) liraya peşin olarak satar.
Dıştan normal bir alışveriş gibi görülen böyle bir alışverişin (içindeki fazla paranın) faizden farkı yoktur!\"

Bu türlü alışverişi aynı şekilde yorumlayan başka kaynaklar da vardır.
\"İçinde faizi gizlediği için faizsiz alışveriş diyemiyoruz\" görüşünde birleşiyorlar.

Bütün bunlardan bir sonuca varmak gerekirse diyebiliriz ki:

Bu konuda mecbur kalanın ihtiyacının şiddetine göre hüküm verilebilir.
Mecburiyeti şiddetli olanda kerahet azalır, helale yakın şekilde tenzihi mekruh olur. Mecburiyeti hafif olanda ise kerahet artar, tahrimen mekruh hale gelir, doğrudan açık faizli para almaktan ehvendir, denebilir.

Dileğimiz:
Peşin paraya acil ihtiyaç duyanların, bünyesinde gizli faiz barındıran bu türlü şaibeli alışverişlere mecbur kalmamaları, Hazret-i Kur\'an\'ın, sevabı, bağışlamaktan da fazla dediği karz-ı hasen (ödünç para) ile acil ihtiyaçlarını karşılayacak hayır sahiplerini bulmalarıdır.

Alıntı: Ahmet ŞAHİN